---

Dotrinaren testua

• Catecismo¹ doctrina cristianarna², Aita Gaspar de Astetec compondua, zoin corregitric eta añadienzequin³ publicacen baita Exmo. eta Illmo. Ssaun Doctore Don Pedro Cirilo Uriz eta Labairu, Yruñaco Obispoaren ordenez bere obispadocoen usutaco.

• Don Pedro Jose Samper eta Elizari Eaurtaco Apez Ssaunac bere errico uscarala izuliric bere feligresen usutaco.

Advertenciac.

• 1ª Faten dena señalatric asteriscoz * zú⁴ añadicio Aita Asteteren Catecismoari.
• 2ª Escoletan eta fielen instrucioarendaco icasien zu ongui pertenecicen duena⁵ Aita Asteteren Catecismoari, eta añadicio señalatuac (curuceaz) ┼ ; añadicio señalatuec asterizcoz⁶, * cervitzatren cie Aita Asteteren esplicacio obenenarendaco⁷, eta daudenendaco alcinatric catecismoaren restantean.

Eaurtan, 1866

Introduccio doctrina cristianarna.

Cristio fiel gucia zú arras obligatric edoquizra devocio bioz guciaz gure argui Cristoren curuce sanduaz. Bada, cartan⁸ nai hizan cizun⁹ hil gure erredimiceagatic guauren becatuaren cautiveriotic eta etsai gastotic. Eta cainbercegatic bear zu acostumbratu ceñazra eta santiguazra, eguinez irur curuce: Lena borondean, Jangoicoac libra guizan pensamendu gastoetaric; bigarna agoan, Jangoicoac libra guizan hiz gastoetaric; hirurgarna¹⁰ bularretan, Jangoicoac libra guizan obra eta deseyu gastoetaric, erranez cala: Curuce sanduaren ┼ señalearengatic, gure ┼ etsaietaric libra guitzazu¹¹ ┼ Jauna Jangoico gurea. Aitaren nombrean ┼ eta Semearnean, eta Espiritu Sanduarnean. Amen.

Credoa.

Ginesten zut Jangoico Aita Guciz poderoso, Ceruaren eta lurraren creazalea baitan, eta Jesucristo¹² aren Seme bacoch, gure Jauna baitan, zoin izan baicen concebitric Espiritu Sanduaren obraz eta graciaz, eta sortu cinuen Virgen Mariarenganic; padecitu cizun Poncio Pilatoren poderaren pean, izan cinuen crucificatric, hilic eta orzric, saunsi zinuen limbuetra, irurgarren egunean resucitatu cinuen hilen artetic, igan cinuen Ceruetra, diozu eseriric Jangoico Aita Guciz poderosoaren escuyeco aldean, candic bear dizu ssin juzgazra viciac eta hilac. Ginesten zut Espiritu Sandua baitan, Eliza Sanda Catolicoan, Sanduen comunioan, becatuen parcacioan, araguiaren resucitacioan eta vici seculacoan. Amen.

Articulo fedearnac ditzu amalaur.

Lenbicico zazpiec pertenecicen cie divinidadeala eta berce zazpiec gure Jaun Jesucristo, Jangoico eta guizon eguiazcoaren humanidade sanduala. Pertenecitcen dienac divinidadeala ditzu cuec:

• Lena, ginestea Jangoico Guciz poderoso solo baten baitan.
• Bigarna, ginestea dela Aita.
• Yrurgarna, ginestea dela Semea.
• Laurgarna, ginestea dela Espiritu Sandua.
• Borzgarna, ginestea dela Criadore.
• Seigarna, ginestea dela Salvadore.
• Zazpigarna, ginestea dela Glorificadore.

Pertenecicen dienac humanidade sanduala ditzu cuec:

• Lena, ginestea Jesucristo¹³ gure Jauna guizon bezala izan zela concebitric Espiritu Sanduaren obraz eta graciaz.
• Bigarna, ginestea sortu zela Santa Maria Virgenarenganic, izanez ura virgen erdi beño len, erdicean eta erdi ondorean.
• Yrurgarna, ginestea recibitu zuela eriotce eta pasioa, salvatceagatic gú becatariac.
• Laurgarna, ginestea sauntsi zela¹⁴ limbuetra eta elqui ztuela¹⁵ Aita Sanduen arimac zoin baizauden esperan aren ssite sandua.
• Borzgarna, ginestea resucitatu cela irurgarren egunean hilen artetic.
• Seigarna, ginestea igan cela Ceruetra, eta dagola eseriric Jangoico Aita Guciz poderosoaren escuyetra.
• Zazpigarna, ginestea ssinen dela juzgazra viciac eta hilac. Conveni zu¹⁶ ssaquitea, oner emateco gloria ceren guardatu baicitien aren mandamentu sanduac; eta gasstoer¹⁷ pena seculacoa, ceren ez baiztien guardatu.

Aita gureara¹⁸.

Aita gurea Ceruetan zaudena, santificatric izan bedi zure nombrea, ssin bedi guregana zure reinoa, eguin bedi zure vorondatea cala lurrean nola Ceruan. Egunorozco gure oguia eman dazaicuzu egun, eta parca dazaizcuzu gure zorrac, cala nola guc parcacen baitauztegu gu zor guitiener, eta ez guitzazula euz erorzra tentacioan baizic libra guitzazu gaizetic. Amen.

Ave Mariara.

Jangoicoac salva citzala¹⁹ Maria, betea zra graciaz; Jauna zu²⁰ zurequin, benedicatua zú zra emazte gucien artean eta benedicatric zu zure sabeleco fruitua Jesus. Santa Maria, Jangoicoaren Ama, otoi eguin zazu gú becatariengatic orai eta gure hilcearen horduan. Amen.

Salvea.

Jangoicoac salva citzala, Reina eta Ama misericordiarna, vici eta dulzura, gure esperanzara, Jangoicoac salva zitzala. Zú deitcen ztugu Evaren seme desterratuec, (a)²¹ zuri guiaudezu suspiratuz lastimarequin eta nearrez lagrimen valle contan. Ea, bada, Señora, gure abogada, izul zquizu guregana zure begui misericordiazco coyec, eta destierro conen ondorean eracus dazaicuzu Jesus, zure sabeleco fruitu benedicatua. O clementisima! O piadosa! O dulce Virgen Maria! Otoi eguin zazu guregatic, Jangoicoaren Ama Sandua, izan guiten digno alcanzatzeco Jesucristo gure Jaunaren promesac. Amen.

Jangoicoaren legueco mandamentuac ditzu amar.

Lembicico irurec pertencicen cie Jangoicoaren honoreala, eta berce zazpiec projimoaren provechuala. Lena, honestea Jangoicoa gauza <gu>ciec²² gañetic. Bigarna, ez eguitea juramentu vanoric aren nombre sanduan. Yrurgarna, santificatcea festac. Laurgarna, honratcea aita eta ama. Borzgarna, ez hilcea. Seisgarna²³, ez fornicatcea. Zazpigarna, ez ebastea. Zorcigarna, ez²⁴ goratcea falsu testimonioric, ez etare²⁵ erran guezurric. Bedratcigarna, ez deseatcea zure projimoaren emaztea. Amargarna, ez deseatcea bercen ontarzunac. Amar mandamentu cuec encerratcen dra bidatan, zervitzacean eta honestean Jangoicoa gauza guciez gañetic, eta zure projimoa zuaur bezala. Amen.

Declaracio doctrina cristianarna galditez²⁶ eta erspondatuz.

Galditen zut: Zradea cristio?

Erspondatcen zut: Bai, Jangoicoaren graciaz.

G. Cristioaren nombre cau norenganic izan cinien?

E. Cristo gure Jaunarenganic.

G. Cer nai du erran cristio?

E. Cristoren guizon.

G. Cer entendatcen cie Cristoren guizontaco?

E. Guizon Jesucristoren fedea duena, profesatu cena bautismoan eta dagona ofrecitric aren cervitzu sanduala.

G. Zoin da cristioaren señalea?

E. Curutce Sandua.

G. Cerengatic?

E. Ceren baita figura Cristo crucificatuarna zoinec cartan redimitu baiguinzan.

G. Zomat guisatan usatcen du cristioac señale cortaz?

E. Bidatan.

G. Zoin dra?

E. Ceñatcea eta santiguatcea.

G. Cér da ceñatcea?

E. Eguitea irur curutce escuyeco escuco eri beatzaz: lena borondean, bigarna agoan, irurgarna bularretan, minzatuz Jangoico gure Jaunarequin.

G. Eratcus zacie nola?

E. Curutce Sanduaren ┼ señalearengatic, gure ┼ etsaietaric, libra guitzazu ┼ Jauna Jangoico gurea.

G. Ceren²⁷ ceñatcen zradie borondean?

E. Jangoicoac libra guitzan pensamendu gastoetaric.

G. Ceren agoan?

E. Jangoicoac libra guitzan hiz gastoetaric.

G. Ceren bularretan?

E. Jangoicoac libra guitzan obra eta deseyu gastoetaric.

G. Cer dá santiguatcea?

E. Eguitea curutce bat escuyeco escuco bi eriez, borondetic bularrac bitartio, eta ezquerreco soñeguitic²⁸ escuyecoa bitartio invocatuz Trinitate Santisimara.

G. Eracus zacie nola?

E. Aitaren nombrean ┼ eta Semearnean, eta Espiritu Sanduarnean. Amen.

G. Noiz bear cie usatu señale cortaz?

E. Asten dugun aldioro zomait obra on, edo icusten grelaric zomait necesidade²⁹, tentacio edo peligrotan, principalqui ssaiquitcean ogatcetic, elquitcean etseric, sartcean Elizan, ssatean eta eguitean loo.

G. Ceren cainberce aldiz?

E. Ceren tembra eta lecu gucietan combaticen eta perseguitcen baiguitie gure etsayec.

G. Cér etsai drá coyec?

E. Deabrua, mundua eta araguia.

G. Bada, Curutceac badua virtuteric cayen contra?

E. Bai, Aita.

G. Nondic dú Curutceac virtute cori?

E. Garaitu cituenaz Cristoc can bere hiltceaz.

G. Adoratcen cienean Curutcea, nola erraten cie?

E. Adoratcen citugu, Cristo, eta benedicatcen citugu, zoinec zuaren³⁰ Curutce Sanduaren medioz redimitu baitcinuen mundua.

Divisione doctrina cristianarna.

Ycusi zugu nola zradien cristio cristioaren nombre eta señalearengatic; gueago³¹ erran daztacie orai, zomat³² gauza dago obligatric ssaquitra* eta endendazra* cristioa ellegatcen denean izatra usu arracioarna?
E. Laur gauza.

G. Zoin dra?

E. Ssaquitea guinetsi³³ bear duena, otoi eguin bear duena, obratu bear duena eta recibitu bear duena.

G. Nola ssaquinen du recibitu bear duena?

E. Ssaquinez Credoa edo Articulo fedearnac.

G. Nola ssaquinen du otoi eguin bear duena?³⁴

E. Ssaquinez Aita gureara, Ave Mariara eta Elizaco berce oracioac.

G. Nola ssaquinen du obratu bear duena?

E. Ssaquinez Jangoicoaren legueco mandamentuac, Eliza Ama Sanduarnac eta Obra misericordiarnac.

G. Nola ssaquinen du recibitu bear duena?

E. Ssaquinez Eliza Ama Sanduaren Sacramentuac.

Lembicico parte doctrina cristianarna.

Zointan declaratcen baita Credoa eta Articulo fedearnac³⁵.
G.³⁶ Ssinez lembicicoala, erran zacie: Norc erran zuen Credoa?

E. Apostolec.

G. Certaco?

E. Ynformatceco gú fede sanduaz.

G. Eta zuec certaco erraten cie?

E. Confesatceco fede cau zoin baitugu cristioec.

G. Cer gauza da fedea?

E. Ginestea icusi ez guinuena.

G. Ycusi ciniena zuec sorcen Jesucristo?

E. Ez, Aita.

G. Ycusi ciniena hilcen edo igaten Ceruetra?

E. Ez, Aita.

G. Ginesten cia?

E. Bái, ginesten zut.

G. Ceren ginesten cie?

E. Ceren Jangoico gure Jaunac cala revelatu baitu, eta Eliza Ama Sanduac cala guri eracusten diaucuzu.

G. Cér gauzac dra ditcienac eta ginesten tcienac³⁷ cristio bezala?

E. Dituenac eta ginesten tuenac³⁸ Eliza Sandu Romanac.

G. Cér gauzac dra zuec eta arec ditcienac eta ginesten tcienac?

E. Articulo fedearnac, principalqui Credoan daudena³⁹ bezala.

G. Cér gauza dra Articulo fedearnac?

E. Ditzu aren misterio principalenac.

G. Certaco drá Articulo fedearnac?

E. Emateco noticia distinta Jangoico gure Jaunaz eta Jesucristo gure redentoreaz.

G. Nor da Jangoico gure Jauna?

E. Zu⁴⁰ gauza bat excelentena eta admirablena zoin baitaiteque⁴¹ erran eta ez pensa; Jaun bat infinitoqui on, poderoso, sabio, justo, principio eta fin gauza guciena.

G. Trinitate santisimoa nór dá?

E. Zu Jangoico⁴² bera Aita, Semea eta Espiritu Sandua; irur persona distintoric, eta Jangoico bat solo eguiazcoa.

G. Aita daya Jangoico?

E. Bai, Aita.

G. Semea daya Jangoico?

E. Bai, Aita.

G. Espiritu Sandua daya Jangoico?

E. Bai, Aita.

G. Draya irur Jangoico?

E. Ez, baicic Jangoico bat solo eguiazcoa, nola baitare Guciz poderoso bat solo, Eterno bat solo eta Jaun bat solo.

G. Aita daya Semea?

E. Ez, Aita.

G. Espiritu Sandua⁴³ daya Aita edo Semea?

E. Ez, Aita.

G. Cerengatic?

E. Ceren personac baitra distintac⁴⁴, bada ere⁴⁵ Jangoico bat solo eguiazcoa.*

G. Segun cau, zomat naturaleza, entendamentu eta vorondate dra Jangoicoa⁴⁶ baitan?

E. Naturaleza bat bacarra, entendamentu bat bacarra eta vorondate bat bacarra.*

*G. Eta zomat persona?

E. Yrur distinta zoin baitra: Aita, Semea eta Espiritu Sandua.*

G. Nola da Jangoicoa Guciz poderoso?

E. Ceren bere poderaz solo eguiten baitu nai duen gucia.

P. Nola da Creazale?

E. Ceren gucia eguin baitzuen ezdeustaric.

G.⁴⁷ *Eta cér fintaco creatu du Jangoicoac guizona?

E. Aren⁴⁸ cervitzatceco vici contan eta guero aren gozatceco vici eternoan.*

G. Nola da Salvazale?

E. Ceren ematen baitu graciara eta parcatcen becatuac.

G. Nola da Glorificazale?

E. Ceren ematen baitu gloriara perseveratcen duenari bere gracian.

G. Badua Jangoicoac figura corporalic guc bezala?

E. Jangoico bezala ez, ceren baita espiritu puro, baya bai guizon bezala.

G. Zoin irur persona divinoetaric eguin cen guizon?

E. Bigarna, zoin baita Semea.

G. Aita eguin cena guizon?

E. Ez, Aita.

G. Espiritu Sandua eguin cena guizon?

E. Ez, Aita.⁴⁹

G. Bada, nor?

E. Bacarric Semea, zoin eguinic guizon deitcen zu Jesucristo.

G. Bada, segun cori, nor dá Jesucristo?

E. Zú Jangoico viciaren Semea, zoin eguin baitcen guizon gure redimitceagatic eta emateagatic ejemplo viciarna⁵⁰.

*G. Eta zomat naturaleza, vorondate eta entendamentu dra Jesucristo baitan?

E.⁵¹ Bi naturaleza, bat divina eta bercea humana; bi vorondate, divina bat eta humana bercea; eta bi entendamentu, bat divino eta bercea humano⁵².*

*G. Eta zomat persona eta memoria?

E. Persona divina bat bacarric zoin baita Trinitate Santisimoco bigarna, eta memoria bacar bat humana; ceren Jangoico bezala ez tzu memoriaric.*

G. Cer erranai du Jesus?

E. Salvazalea.

G. Certaric salvatu guintzan?

E. Guauren becatuetaric eta⁵³ deabruaren cautiveriotic.

G. Cér erranai du Cristo?

E. Untatua.

G. Certaz izan cen untatric?

E. Espiritu Sanduaren graciez eta donez.

G. Cristo gure Jauna nola izan cen concebitric eta sortu cen Ama Virgenarenganic?

E. Obratuz Jangoicoac sobrenatural eta milagrosoqui.

*G. Ceren erraten cie sobrenatural eta milagrosoqui?

E. Ceren Jesucristo ez baicen izan concebitric eta ez baitcen sortu berce guizonac bezala.*

*G. Bada, nola obratu cen bere concepcioaren misterioa?

E. Virgen Mariaren entrañetan formatu cizun Espiritu Sanduac Señora conen odol purisimotic corpuz perfectisimo bat, criatu cizun ezdeustaric arima bat eta unitu ciacozun corpuz cari, eta instante berean corpuz eta arima coni unitu cinuen Jangoicoaren Semea, eta manera contan cena len solo Jangoico, eutci bague⁵⁴ izatetic, guelditu cinuen⁵⁵ eguinic guizon.*

*G. Et⁵⁶ nola sortu cen milagrosoqui?⁵⁷

E. Elquiz Maria Santisimaren sabeletic bere virginidadearen dañuric bague, iguzquiaren rayoa elquitcen den modoan cristale batetaric auts eta ciquin dezan bague.*

G. Bere Ama vici izan cena guero beti virgen?

E. Bai, Aita, perpetuoqui.

G. Cerengatic nai hizan zuen hil curutceco hilcean?

E. Gure libratceagatic becatutic eta hilce* eternotic.*

*G. Bada, nola incurritcen dugu cartan?

E. Eguinez becatu gure lembicico aita Adanec, zoinen baitan guciec eguin baiguinuen becatu.*

G. Cér entendatcen cie ifernu cartaz zointra saunsi baicen Cristo gure Jauna hil ondorean?

E. Ez lecu condenatuena, baicic limbua non baizauden justoac.

G. Nola sauntsi cen⁵⁸?

E. Arimarequin unitric divinidadeari.

G. Bere corputza nola guelditu cen?

E. Unitric divinidade berarequin.

G. Nola resucitatu cen irurgarren egunean?

E. Ytzuliz ssuntazra bere corpuz eta arima gloriosara bein ere gueago ez hiltceco.

G. Nola igan cen Ceruetra?

E. Bere virtute propioaz.

G. Cér da egotea eseriric Jangoico Aitaren escuyetic?

E. Izatea igual gloria arequin Jangoico bezala, eta berce iorc beño andiago guizon bezala.

G. Noiz ssinen da juzgazra viciac eta hilac?

E. Munduaren acabacioan.

G. Eta orduan bear dia⁵⁹ resucitatu hilec?

E. Bai, Aita; corpuz eta arima berequin zoin izan baicitien⁶⁰.

*G. Eta munduaren acabacioa beño len izanen draya guizonac juzgatric?

E. Bai, Aita; guciac beren viciaren acabacioan juzgatren eta sentenciatren ditzu Jaunac, onac gozazra eternoqui Jangoicoaz glorian eta gasstoac padecizra tormento eternoac ifernuan.*

G. Cér⁶¹ ginesten cie erraten cienean, ginesten zut sanduen comunioan?

E. Fiel bazuc diela parte berceen ontarzun espiritualetan, corpuz bat beraren miembro bezala zoin baita Elizara.

G. Cer dá Elizara?

E. Zu cristio fielen congregacioa, zoinen burua baita Aita Sandua.

G. Nor da Aita Sandua?

E. Sumo Pontifice Romacoa, Cristoren vicarioa lurrean, zoini baigaude gucioc obligatric obedecizra.

G. Credoaz eta articuloez landa ginesten cia berce gauzaric?

E. Bai, Aita ┼; ginesten eta eracusten duen gucia gure Ama Sandu Eliza Catolica, Apostolica, Romanac.┼

G. Cér gauza dra coyec?

E. Cori ez taztaciela galdin niri, zoin bainiz ignorante; doctoreac baitzu Ama Sandu Elizac, zoinec ssaquinen baitie erspondatcen.

M. Ongui erraten cie doctorerr⁶² conveni zayela eta ez zuer ematea contu extensionerequin fedearen gaucez. Zuer asqui zaicie ematea contu articuloez, Credoan daudena bezala.

Bigarren parte doctrina cristianarna, zointan declaratcen baita escatu bear dena eta⁶³ Ama Sandu Elizaren oracioac.

Icusi zugu nola daquizien ginetsi bear ciena⁶⁴, zoin baita lembicicoa; ssin guiten bigarneala, zoin baita escatu bear dena. Erran zacie, norc erran zuen Aita gureara?
E. Jesucristoc.

G. Certaco?

E. Guri otoi eguiten eracusteco.

G. Cér gauza da otoi eguitea?

E. Zú goititcea biotza Jangoicoari et galditea ari mertsede ┼ humildade eta confianzarequin.┼

*G. Zomat guisatra da oracioa?

E. Bidatra: mental eta vocal.*

*G. Cer gauza da mentala?

E. Zu eguiten dena⁶⁵ ejercitatuz arimaren potenciac⁶⁶, oritcen grelaric memoriaz zomait gauza onez, pentsatuz eta discurrituz entendamentuaz beraren gañan, eta eguinez⁶⁷ vorondateaz franco acto, nola becatuen dolorearna, edo franco determinacio, nola confesatu bear dugularna⁶⁸ eta viciz aldatu.*

*G. Cer gauza da vocala?

E. Zú eguiten dena hiz pronunciatuez, v.g. eguiten duguna erzatcen dugunean Aita gureara.*

G. Erraten cienean Aita gureara norequin mintzacen zradie?

E. Jangoico gure Jaunarequin.

G. Non dago Jangoico gure Jauna?

E. Lecu gucian, especialqui Ceruetan eta aldareco Sacramentu Santisimoan.

*G. Eta Cristo guizon bezala non dago?

E. Bacarric Ceruan eta aldareco Sacramentu Santisimoan.*

G. Oracioetaric zoin da obenena?

E. Aita gureara.

G. Ceren?

E. Ceren erran baitzuen Cristoc bere agoaz, Apostolen escatceri⁶⁹.

G. Céren gueago?

E. Ceren baitu zazpi escacio fundatric caritate gucian.

G. Zoin dra?

E. Lembitcicoa⁷⁰ zú: Santificatric izan bedi zure nombrea.

G. Cér escatcen cie escatce cortan?

E. Jangoicoaren nombrea izan daila izaundric⁷¹ eta honratric mundu gucian.

G. Zoin da bigarna?

E. Ssin bedi guregana zure reinoa.

G. Cér escatcen cie escatce cortan?

E. Jangoicoac reina zala gure arimetan quemen lurrean graciaz, eta guero eman dazaicula gloriara.

G. Zoin da irurgarna?

E. Eguin bedi zure vorondatea cala lurrean nola ceruan.

G. Cér escatcen cie escatce cortan?

E. Eguin zagula Jangoicoaren vorondatea gaudenec lurrean, nola eguiten baitie bienaventuratuec Ceruan.

G. Zoin da laurgarna?

E. Egunorozco gure oguia eman dazaicuzu egun.

G. Cér escatcen cie escatce cortan?

E. Eman dazaicula Jangoicoa⁷² mantenimentu convenientea corputzarendaco, graciaren espirituala, eta Sacramentuac arimarendaco.

G. Zoin da borzgarna?⁷³

E. Parca dazaizcuzu gure zorrac, cala nola guc parcatcen baitauztegu gú zor guitiener.

G. Cer escatcen cie escatce cortan?

E. Parca dazaizcula Jangoicoac gure becatuac, cala nola guc parcatu baitauztegu agraviatu guitiener eta eguin gaizqui.

G. Zoin da seigarna?

E. Ez guitzazula euz erorzra tentacioan.

G. Cér escatcen cie escatce cortan?

E. Jangoicoac ez guitzala⁷⁴ euz erorzra, ez ta re consentizra pensamendu gastoetan eta tentacioetan, zointaz demoniac⁷⁵ procuratcen baitu egozaracitzra gú becatuan.

G. Zoin da zazpigarna?

E. Baicic libra guitzazu gaitcetic.

G. Cér escatcen cie escatce cortan?

E. Jangoicoac libra guitzala gaitz gucietaric eta peligro espiritual eta corporaletaric.

G. Bada, ceren erraten cie lembicicoric Aita gurea Ceruetan zaudena?

E. Goratceco biotza Jangoicoari, eta escatceco humildade eta confianzarequin.

G. Cer nai du erran hiz carec Amen⁷⁶, zoin erraten baitcie acabacioan?

E. Cala izan daila.

G. Cer oracio erraten cie principalqui Gure Señorari?

E. Ave Mariara eta Salvea.

G. Norc erran zuen Ave Mariara?

E. Arcangel San Gabrielec ssin cenean salutazra gure Señora Virgen Maria.

G. Norc erran zuen Salvea?

E. Eliza Ama Sanduac diaucazu recibitric.

G. Certaco?

E. Escatceco favore gure Señorari.

G. Erraten cienean Ave Maria edo Salvea, norequin mintzatcen zradie?

E. Gure Señora Virgen Mariarequin.

G. Nor da Gure Señora Virgen Maria?

E. Zú Señora bat concebitric becaturic bague, beteric virtutez, zoin baita Jangoicoaren Ama eta diozu Ceruan.

G. Eta dagona aldarean nór da?

E. Zú imagen eta semejanza dagonarna Ceruan.

G. Certaco dago can?

E. Cartaz orit guiten dagonaz Ceruan, eta izanaz bere imagena eguin dazogun reverencia.

M. Bada, guisa berean bear cie eguin berce sanduen imagener eta beren reliquier.

G. Eguin bear dugua otoi baitare Aingruer eta Sanduer?

E. Bai, Aita; gure medianeroer bezala.

G. Cér gauza dra Aingruac?

E. Ditzu espiritu bienaventuratu batzu zoin baitaude gozatuz Jangoicoaz Ceruan.

G. Certaco criatu ztuen Jangoico gure Jaunac?

E. Eternamentequi alaba zayen ura eta benedica.

G. Eta certaco gueago?

E. Aren ministro bezala goberna zayen Elizara eta guarda zquien guizonac.

G. Arren zuec bacie Aingru zoinec guarda tcizayen?

E. Bai, bazut; eta guizonetaric bacochac bazu berea.

M. Bada, edoqui dazocie devocio aniz, eta encomenda ztie ari egunoro.

Yrurgarren parte zointan declaratcen baita obratu bear dena.

Ycusi zugu ginetsi eta otoi eguin bear ciena. Ycus zagun⁷⁷ nola daquicien obratu bear ciena; erran zacie: zoin da Jangoicoaren legueco lembicico mandamentua?
E. Onestea Jangoicoa gauza guciez gañetic.

G. Norc onesten du⁷⁸ Jangoicoa?

E. Guardatcen tuenac aren mandamentuac.

G. Cer da⁷⁹ onestea aren gauza guciec⁸⁰ gañetic?

E. Nai hizatea len gal guciac ezic ura ofendi.

G. Certra gueago obligatcen guitu mandamentu conec?

E. Aren beraren solo adorazra corputzaren eta arimaren reverencia andienarequin ginetsiz⁸¹ eta esperatuz aren baitan fede viciarequin.

G. Norc eguiten du becatu conen contra?

E. Adoratcen duenac edo ginesten idoloetan edo jangoico falsuetan*; ginesten duenac zomait gauza fedearen contra edo dudatcen bere misterioetaric zomaitez, edo ignoratcen necesarioac; ez tuenac eguiten dagonean obligatric, acto fedearen, esperanzaren eta caritatearnac, edo desconfiatcen baitu⁸² Jangoicoaren misericordiaz edo recibitcen baitu indignoqui zomait Sacramentu.*

G. Norc gueago?

E. Ginesten duenac agüerotan, edo usatcen duenac hechiceriez edo gauza superticiozcoez.

G. Zoin dá bigarna?

E. Ez eguin juramenturic vanoqui aren nombre sanduan.

G. Norc erraten da eguiten⁸³ juramentu vanoqui?

E. Eguiten duenac juramentu eguiaric bague, justiciaric bague eta necesidaderic bague.

*G. Cér da eguitea juramentu eguiaric bague?

E. Eguitea juramentu senticen duenaren contra batec, edo guezurrarequin.*

*G. Eta nola eguiten du becatu eguiten duenac juramentu eguiaric bague, edo dudarequin juramentu egui duena⁸⁴ denez eguia?

E. Mortalqui, bada ere juramentua gauza levearen gañan.*

*G. Cér da eguitea juramentu⁸⁵ justiciaric bague?

E. Eguitea juramentu gauza injusto eta gastoa, nola eguin zomait gaizqui progimoari.*

*G.⁸⁶ Eta nola eguiten du becatu eguiten duenac juramentu justiciaric bague?

E. Mortalqui, a lo menos denean gauza injustoa grave.*

G. Cer da eguitea juramentu necesidaderic bague?

E. Eguitea juramentu causa graveric bague, edo gauza valore guticoengatic.*⁸⁷

*G.⁸⁸ Eta cer becatu da cau?

E. Venial, ez faltatuz ez juramentuaren eguiala ez ta re justiciala.*

*G. Eta eguiten duenac juramentu edo voto edo promesa eguiteco zomait gauza on, dagoa obligatric cumplitzra?

E. Bai, Aita; eta ez cumplitcea edo luzatcea anitz zú becatu mortal, delaric materiara grave.*

G. Daya becatu eguitea juramentu vanoqui criaturengatic?

E. Bai, Aita; ceren eguiten baita juramentu Criadoreari haitan.

*G. Nola eguiten da juramentu criaturez?

E. Erranez v.g. nore arimarengatic, ceruagatic, lurragatic, etc. cau dela cala.*

G. Cér remedio dá ez eguiteco juramentu vanoqui?

E. Acostumbratcea erratra bái edo éz, Cristoc eracusten daucuna bezala.

*G. Eta privatcen daya zomait gauza mandamentu contan?

E. Bai, Aita; privatcen zu baitare blasfemiara, zoin baita erratea hiz injuriosoac Jangoicoaren edo bere sanduen contra.*

G. Zoin da irurgarna?

E. Santificatcea festac.

G. Norc santificatcen tu festac?

E. Entzuten duenac meza osoric, eta ez tena trabajatcen necesidaderic bague haitan.

G. Zoin dá laurgarna?

E. Honratcea aita eta ama.

G. Norc honratcen tu aitac eta amac?

E. Obedecitcen⁸⁹, socorratcen eta reverenciatcen dituenac⁹⁰.

*G. Norc eguiten die becatu conen contra?

E. Seme obedecitcen ez tienec beren aitac etsearen gobernuari eta costumbre oner tocatcen zaiztenetan, socorratcen ez tienec beren necesidadetan, maldicio egozten dabenec edo eguiten dienec burla haitaz, edo goratcen dabenec escua, eta tratatcen dienec recibi matrimonioa ayen bendicionea eta consejua bague.*

G. Nor berceric drá entendatric aita eta ametan?

E. Andiagocoac adinean, dignidadean eta gobernuan.

*G. Eta mandamentu contan comprenditcen draya obligacio gueagocoac ezic semec ditienac beren aita eta amarequico?

E. Bai, aita; superiorenac, beren inferiorequico, eta aita eta amenac beren semequico.*

G. Eta zoin dra cuec?

E. Alimentatcea ayen⁹¹, eracustea, corregitcea, ematea⁹² ejemplo ona eta estado competentea bere tembran.*

*G. Nola eguiten die becatu faltatcen dienec aitra?

E. Mortalqui⁹³ regularean.

G. Zoin da borzgarna?

E. Ez hiltcea.

G. Cér manatcen da mandamentu contan?

E. Ez eguitea gaizqui ihori ez obraz, ez erratez eta ez ta re orañic deseyuz.

*G. Eta norc eguiten du becatu mandamentu conen contra?

E. Bere buruari edo projimoari deseatcen daconac hiltcea edo berce zomait gaitz grave, edo daconac odio; hiltcen duenac bercea, heritcen duenac edo ematen duenac golpe; orditcen denac⁹⁴, ssaten duenac gauza gravequi dañosoac bere osasunari⁹⁵; esertcen duenac peligroan bere vicia, edo guentcen bere buruari, eta egozten duenac maldicio berarendaco edo berce batendaco.*

*G. Cer gauza da maldicio egoztea?

E. Zú escatcea batec beretaco edo berce batendaco zomait gaitz, nola erranez⁹⁶: Cor eror ztela hilic, ojala ler bacinte.*

G. Eta cer becatu da maldicio eguitea?

E. Balimada gaitz gravearen deseyuarequin, becatu mortal; ez izanic ere calaco deseyua, eguiten tcie becatu aita eta amec eta superiorec, zoinec eguiten baitie maldicio⁹⁷ beren inferioren altcinean, eta dienec ejecutatceco costumbrea eta ez eguiten diligenciac aren⁹⁸ arrancatceco erroetaric.*

*G. Eta cerén cala?

E. Ceren beren erranez eta ejemplo gastoez incitatcen baitie berceac ofenditzra Jangoicoa gravequi, zoin deitcen baita escandalo.*

G. Zoin da seisgarna?

E. Ez fornicatcea.

G. Cer manatcen da mandamentu contan?

E. Izan guitela ssau eta casto pentsamenduetan, hitcetan eta obretan.

G. Zoin da zazpigarna?

E. Ez ebastea.

G. Cer manatcen da mandamentu contan?

E. Ez guentcea, ez edoquitcea, ez ta re nai hizatea bercena bere ssabearen vorondatearen contra.

*G. Eta norc eguiten die becatu mortal conen contra?

E. Ejecutatcen dienec gauza cuetaric zoinai den, edo berce zomait modotan eguiten dienec dañu projimoari bere ontarzunetan materia gravean.*

*G. Eta contan dañu eguiten dienec projimoari cernai den modotan izan dadien, guelditcen draya zomait obligaciorequin?

E. Guelditcen tzu grave restituitcecoarequin eta satisfaccio ematecoarequin len beño len dañu eguin dazcoyen⁹⁹ guciac.*

G. Zoin da zortcigarna?

E. Ez goratcea testimonio faltsuric eta ez guezur erratea ere.

G. Cer manatcen da mandamentu contan?

E. Ez juzgatcea ligeroqui * zú cau¹⁰⁰ motivoric eta fundamenturic bague, * gaizqui projimoaz, ez erratea eta ez etare aitcea bere defectoac.

G. Norc quebrantatcen du mandamentu cau?

E. Arracioaren contra juzgatcen duenac, zu cau, * asqui fundamenturic bague cartaco * famara guentcen duenac, descubritcen duenac secretua edo guezur erraten duenac.

*G. Eta projimoari guentzen daconac famara gravequi, erranez ártaz zomait delito falsu edo eguiazco, baya oculto, edo egotcic¹⁰¹ beitartean bere becatuac, guelditcen daya zomait obligaciorequin?

E. Restituitcecoarequin berari honrara edo famara, zoin guendu baitzayo.*

G. Cér devecatcen da bedratci eta amargarren mandamentuan?

E. Codicia sensualac eta deseyu haciendarnac.

M. Erran tzquicie Ama Sandu Elizaren Mandamentuac.

Ama Sandu Elizaren Mandamentuac ditzu borz.

• Lena, entzutea meza osoric igande gutcietan eta ssei guardatcecoetan.
• Bigarna, confesatcea gutienaz bein urtean, edo len, esperatcen badu izan peligro hiltcearna, edo bear badu¹⁰² comecatu.
• Yrurgarna, comecatcea Bazcua floridoan.
• Laurgarna, barurtcea Ama Sandu Elizac manatcen duenean.
• Borzgarna, pagatcea tecumac eta primiciac¹⁰³ Jangoicoaren Elizari, *edo coni izan dena debidoqui subrogatric edo sustituitric.

G. Certaco dra mandamentu cuec?

E. Obequi guardatceco divinoac.

*G. Eta lembitcicoac, meza entzutecoarna, nori¹⁰⁴ obligatcen du?

E. Bateatu gucier zoinec baitie usu arracioarna.*

*G. Eta nola bear die entzun?

E. Egonez presente mezan atenciorequin zomait gauza espiritualtra, nola meditatuz edo erzatuz¹⁰⁵ devociorequin.

*G. Eta ez tuenac entzuten ez tagolaric legitimoqui impeditric, edo dago mezan edo parte notablean atencioric bague, edo esertcen ez entzuteco peligroan, nola eguiten du becatu?

E. Mortalqui.

*G. Eta bigarnac eta irurgarnac, confesatcecoac eta¹⁰⁶ comecatcecoac, nori obligatcen die?

E. Becatu mortalaren pean obligatcen zu cristio gucier zoinec baitie usu arracioarna.

*G. Eta confesatcen drenac¹⁰⁷ eta comecatcen drenac sacrilegoqui cumplicen dia cayequin?

E. Yholatreco modoan, eta bi gauza cuetaric zoinai denetan cometitcen tcie bi becatu mortal.

*G. Eta batec hiltcearen¹⁰⁸ peligroan ez badu confesoreric cér bear du eguin?

E. Contricioaren acto bat confesatceco propositorequin.*

*G. Eta laurgarna, zoin baita barurtcea, nori obligatcen du?

E. Cumplitu tiener oguei eta bat urte.*

*G. Eta nola bear da barurtu?

E. Abstenituz bat manjare prohibituetaric, eta ssanez aldi batez solo egunean.*

*G. Eta faltatu bague contra al hizanen daya¹⁰⁹ ar goicetic cerbait gauza?

E. Causarequin, bada ere leve, al hizanen zu ar onza baten dina.*

*G. Eta artsean?

E. Diaitequezu ar colaciotan¹¹⁰ usatcen dena conciencia oneco genden artean, galdinez conen gañean dudazco casoan confesore docto bati.*

*G. Causa legitimoric bague barurtcen ez tienec, nola eguiten die becatu?

E. Mortalqui.*

*G. Eta precepto ez ssatecoarnec aragui barur egunetan eta abstinenciarnetan, eta ez ssatecoarnec arroltce eta lacticinio Garizoman, ez izatearequin bula, nori obligatcen du?

E. Dien gucier usu arracioarna.*

M. Erran tzquitcie obra misericordiarnac.

Obra misericordiarnac ditzu amalaur.

Zazpiac espiritualac eta zazpiac corporalac¹¹¹.
Espiritualac ditzu cuec:

• Lena, eracustea ez taquienari.
• Bigarna, ematea conseju ona bear duenari.
• Yrurgarna, corregitcea uts eguiten duenari.
• Laurgarna, parcatcea injuriac.
• Borzgarna, consolatcea tristea.
• Seigarna, sufritcea pacienciarequin gure projimoen adversidade eta flaquezac.
• Zazpigarna, otoi eguitea Jangoicoari vicien eta hilengatic.

Corporalac ditzu cuec:

• Lena, visitatcea heriac.
• Bigarna, ematea ssatra gose duenari.
• Yrurgarna, ematea edatra egarri duenari.
• Laurgarna, rescatatcea cautivoa.
• Borzgarna, beztitcea bulucia.
• Seigarna, ematea ostatu peregrinoari.
• Zazpigarna, orztea hilac.

G. Ceren deitcen dra misericordiarnac?

E. Ceren ez baitie obligatcen justiciaz.

G. Noiz obligatcen die preceptoz?

E. Guizon discretoen juicioari grave dren necesidadetan.

*G. Eta misericordiaren obra cuengatic, eta berce on cristioac ejecutatcen dituenengatic, ya izan ditez¹¹² preceptozcoac, ya devociozcoac, cer conseguitcen du?

E. Jangoicoaren gracian badago, meressitcea cayengatic aumentu graciarna eta gloriarna; satisfaccio ematea caitaz bere becatuengatic, eta alcanzatcea Jaunarenganic ontarzun cala¹¹³ espiritualac, nola temporalac, conveni bazayo.*

*G. Eta ceren erraten cie Jangoicoaren gracian badago?

E. Ceren becatu mortalean daudenec obra on¹¹⁴ eguinac, ez baitra meritorio ez ta re satisfactorio, baizic bacarric impetratorio, zomatetan cayengatic cerbait modotan baitaizque consegui Jaunaren beneficio zomait.*

Laurgarren parte, zointan declaratcen baitra Sacramentuac zoin bear baitra recibitu.

Ycusi zugu nola daquitcien ginetsi bear ciena, otoi eguin bear ciena eta obratu bear ciena; icus zagun nola daquicien recibitu bear ciena, zoin baita azquena. Erran zquitcie Sacramentuac.
Sacramentu Ama Sandu Elizarnac ditzu zazpi; lembicico borzac ditzu necesidadezcoac, obraz edo vorondatez¹¹⁵, zoin bague ez tiaitequezu salva guizona euzten baitu menosprecioz; berce biac ditzu vorondatezcoac.

• Lena, Bautismoa edo Bateatcea.
• Bigarna, Confirmacioa.
• Yrurgarna, Penitenciara edo Confesioa.
• Laurgarna, Comunionea edo Comecatcea.
• Borzgarna, Oliadrara.
• Seisgarna¹¹⁶, Orden sacerdotala.
• Zazpigarna¹¹⁷, Matrimonioa.

G. Cer gauza dra Sacramentuac?

E. Ditzu señale claro batzu, Cristo gure Jaunac instituitric, guri emateco Aitaz bere graciara eta virtuteac.

G. Cer gauza da graciara?

E. Zu izate divino bat, zoinec eguiten baitu guizona Jangoicoaren seme eta Ceruco heredero.

*G. Eta nola deitcen da gracia cau?

E. Santificantea.*

*G. Eta badaya berce zomait genero gracienic contaz landa?

E. Baitzu¹¹⁸ berceac zoin deitcen baitugu actualac, edo ausilioac eta inspiracioac, zoin bague ez dioquezugu as, ez continua, ez ta re buca gauza pertenecienteric vici eternoarendaco.*

*G. Et cuec cer dra?

E. Socorru cierto batzu zoin Jangoicoac ematen baitauzcu evitatceco gaitza eta obratceco ona, nola predicuac, ejemplo onac, hiltce derrepentezcoac; eta argui cierto batzu zointaz Jangoicoac ilustratcen baitu, eta deseyu sandu batzu zointaz moguitcen baitu gure vorondateac onarendaco.*

G. Cer virtute ematen tie Sacramentuec graciarequin batean?

E. Principalqui irur, teologalac eta divinoac.

G. Zoin dra?

E. Fedea, Esperanzara eta Caritatea.

G. Cer gauza da Fedea?

E. Ginestea icusi ez guinuena, ceren Jangoicoac revelatu baitu, ┼ eta Ama Sandu Elizac cala eracusten baitaucu ┼.

G. Cer gauza dá Esperanzara?

E. Esperatcea gloriara, mediatuz Jangoicoaren graciac eta guauren obra onec.

G. Cér gauza da Caritatea?

E. Onestea Jangoicoa gauza guciez gañetic eta guauren projimoac, guaur beroc¹¹⁹ bezala, obratuz guc ayequin, guc nai guinuquena bezala obra lezayen ayec gurequin.

G. Certaco izan cen instituitric Sacramentu Bautismoarna?

E. Becatu originalaren guentceco eta berce zoinai den izan ladien bateatcen denaren baitan.

G. Cer da becatu originala?

E. Cura zoinequin sortcen baigra gucioc, heredatric lembicico guauren aita eta amarenganic.

*G. Eta necesidadearen casoan, norc droque batea?

E. Zoinai den guizon edo emaztec zoinec izan zan usu arracioarna.*

*G. Eta nola bear du ejecutatu?

E. Yssuriz ur natural aurraren buruaren gañean eta erranez bateatceco intenciorequin: Nic bateatcen ut Aitaren nombrean eta Semearnean eta Espiritu Sanduarnean.*

G. Certaco da Sacramentu Confirmacioarna?

E. Confirmatceco eta fortalecitceco¹²⁰ fedean, zoin recibitu baiguinuen bautismoan.

*G. Eta duenac arracioaren usua eta recibitcen Sacramentu cau becatu mortalean, eguiten dua becatu?

E. Mortalqui.

G. Bada, cér bear du eguin ez becaturic eguiteco recibitcen duelaric?

E. Eser len¹²¹ Jangoicoaren gracian eguinez confesio bat ona.*

G. Certaco da Sacramento¹²² Penitenciarna?

E. Parcatceco becatu eguinac bautismoaren guibletic.

G. Cér becatu dra cuec?

E. Mortalac eta baitare venialac.

G. Cér da becatu mortala?

E. Zu erratea, eguitea, pentsatcea¹²³ edo deseatcea cerbait Jangoicoaren leguearen contra materia gravean.

G. Ceren deitcen da mortal?

E. Ceren hiltcen baitu eguiten duenaren arimara.

┼G. Zomat gauza dra necesario recibitceco Sacramentu Penitenciarna, edo eguiteco confesio bat ona?

E. Borz, zoin baitra: concienciaren ecsamena, biotceco dolorea, emiendaren propositoa, agozco confesioa eta obrazco satisfaccioa.┼

┼G. Cer da concienciaren ecsamena?

E. Zu eguitea diligencia convenienteac oritceco bat bere becatu ez confesatuez, discurrituz¹²⁴ Jangoicoaren legueco mandamentuetaric eta Elizarnetaric, paragetaric non ebli baita, eta ocupacioetaric¹²⁵ zoin izan baitu, galdin ondorean argui Jangoicoari izauteco bere culpac.┼

┼G. Cer da dolorea?

E. Pesare bat edo sentimentura sobrenatural ofendituaz Jangoicoa.┼

┼G. Zomat guisatra da dolorea?

E. Bidatra: atricioarna eta contricioarna.┼

┼G. Cer da dolore atricioarna?

E. Pesare edo sentimentura sobrenatural bat ofendituaz Jangoicoa, ceren Juez justo bezala baigrozque gaztiga ifernuco penez, priva graciatic eta gloriatic, eta becatuaren itsusitarzunarengatic, confesatceco eta emendatceco propositorequin.┼

┼G. Cer da dolore contricioarna?

E. Pesare edo sentimentura sobrenatural bat ofendituaz Jangoicoa bacarric izanaz nor dena¹²⁶, suma bondade infinitoa, confesatceco eta emendatceco propositorequin.┼

┼G. Dolore cuetaric zoin dá obena¹²⁷?

E. Contricioarna, ceren justificatcen baitu arimara orañic confesatu beño len; atricioarnac éz, baicic dagolaric ssunto confesioarequin.┼

┼G. Eta confesioa izan dadien onic, cér dolore bear du erman penitenteac?

E. Bear zu procuratu izatea dolore contricioarna; baya confesioa izanen zu onic atricioarnarequin bacarric.┼

┼G. Noiz bear da izan eta manifestatu dolorea?

E. Sacerdoteac eman beño len absolucioa.┼

┼G. Nola bear da manifestatu dolorea?

E. Humildadearen actoez, emanez bularreco golpeac eta erranez itcez, al badaiteque, eta biotzaz Jesucristo ene Jauna, edo berce otoi arrepentimentuarna.┼

┼G. Cer gauza da propositoa?

E. Zu determinacio firme bat bein ere ez ofenditceco Jangoicoa.┼

┼G. Cer da confesio agozcoa?

E. Zu manifestatcea engañuric eta guezurric bague becatu mortal guciac confesoreari, penitenciaren cumplitceco animuarequin.┼

┼G. Eta issiltcen duenac alquegatic¹²⁸ zomait becatu mortal, edo confesatcen zomait grave zoin ez baitu cometitu, edo eguiten bere confesioa doloreric bague edo propositoric bague, edo penitenciaren cumplitceco animuric bague, confesatcen daya ongui?

E. Ez, Aita; cometitcen zu sacrilegio grave bat, eta guelditcen zu obligacioarequin itzulceco confesatzra becatu confesatu ztuenac eta confesatu ez cituenac sacrilegio eguin zuenarequin.┼

┼G. Eta moguitceco bat formatzra dolore eta proposito eguiazcoa, cér izanen zayo conveniente eguitea?

E. Ellegatu beño len confesatzra, galditea Jangoicoari bere ausilioac, eta moguitcea bera doloreala eta becatuaren aborricioala, considratuz aren itsutsitarzuna, ifernuco penac, graciaren eta gloriaren galtcea, eta Jangoicoaren bondadea eta bere amabilidade infinitoa manifestatric principalqui bere pasionean eta hiltcean.

┼G. Cér gauza dá satisfaccio obrazcoa?

E. Zú ematea satisfaccio Jangoicoari pena temporal zor zaizconez becatuengatic, cumplituz penitenciara zoin ematen baitu confesoreac.┼

*G. Eta badroquegua eman satisfaccio Jangoicoari pena temporalengatic, penitencia ematen zaicunaz beño gueagoz?

E. Bai, Aita; Jangoicoaren gracian eguin obra on genero guciez eta irabaciz indulgenciac.*

*G. Cer gauzac dra indulgenciac?

E. Gracia batzu zoinengatic conceditcen baita¹²⁹ parcacio pena temporalarna, zoin bear baita pagatu becatuengatic vici contan edo bercean.*

*G. Eta nola bear dra irabaci?

E. Eguinez graciaren estadoan manatcen dena fin contaco.*

G. Eta bear daya bat becatu mortalean erortcen den aldioro confesatu bereala parca daquion?

E. On cinuque; baya ez tzu necesario.

G. Bada, cer eguin bear du?

E. Edoqui dolore eguiazcoa bere becatuena, emendatceco propositorequin eta confesatceco Ama Sandu Elizac manatcen duenean.

G. Cer gauza da becatu veniala?

E. Zu disposicio bat becatu mortalarna.

G. Ceren deitcen da venial?

E. Ceren ligeroqui erortcen baita guizona cartan eta ligeroqui parcatcen baizayo.

G. Zomat gauzarengatic parcatcen zaizco?

E. Bedratcirengatic.

G. Zoin dra?

E. Lembitcicoa, entzuteagatic meza.
Vigarna, comecatceagatic.
Yrurgarna, errateagatic confesio generala.
Laurgarna, Obispoaren bendiciogatic.
Borzgarna, ur benedicatugatic.
Seisgarna¹³⁰, ogui benedicatugatic.
Zazpigarna, errateagatic Aita gureara.
Zortcigarna, aitceagatic predicu.
Bedratcigarna, bularretaco golpegatic galdinez Jangoicoari parcamendu.

G. Certaco dá Sacramentu Santisimo Comunione edo Comecadrarna?

E. Recibitcen delaric dignoqui, izan dadien gure arimen alimentu eta aumenta dazaicun graciara eta virtuteac.

┼G. Cer disposicioneac¹³¹ galditen dra comecatceco dignoqui?

E. Yrur: fatea Jangoicoaren gracian, egotea barur naturalean eta ssaquitea noren recibitzra faten den deseyurequin aren recibitceco.┼

┼G. Erori cena¹³² zomait becatu mortaltan, nola bear du disponitu comecatceco?

E. Confesatcen duelaric altcinetic.┼

┼G. Cer nai du erran egotea barur naturalean?

E. Zú ez ssana eta ez edana deus ere altcineco gaueco amabietaric altcina.┼

┼G. Nor recibitcen da Sacramentu Santisimo Eucaristia edo Comunionearnean?

E. Cristo, Jangoico eta Guizon eguiazcoa, zoin baitago realqui Ceruetan eta aldareco Sacramentu Santisimoan.┼

┼G. Cer dago Hostian sacerdoteac consagracioaren itzac erran beño len?

E. Ogui¹³³ orantzic bague.┼

┼G. Eta Calicean?

E. Ardo ur chorta batequin.┼

┼G. Cer dago Hostian consagracioaren ondorean?

E. Jesucristoren corputza ssuntoqui bere odol, arima eta divinidadearequin.┼

┼G. Eta Calicean?

E. Jesucristoren¹³⁴ odola ssuntoqui bere corputz, arima eta divinidadearequin.┼

┼G. Segun cau Jesucristo gucia diozu Hostian eta Calicean?

E. Jesucristo gucia diozu Hostia gucian eta gucia aren zoinai den partetan, eta igualqui Calicean.┼

┼G. Eta consagracioaren ondorean dagoa Hostian ogui¹³⁵, edo Calicean ardo?

E. Ez, Aita; baicic oguiaren eta ardoaren accidenteac, nola urrin, colore, gusto, etc.┼

┼G. Eta partitcen bada Hostiara, edo beressten Calicean dagona, partitcen edo beressten daya Jesucristo?

E. Ez, Aita; gucia osoric guelditcen zu gucietan eta zoinai den partetan.┼

┼G. Eta ellegatcen dena comunioneala disposicio erranac bague, recibitcen dua baitare Jesucristo?

E. Bai, Aita; baya provechu batre bague, ceren cometitcen baitu becatu gravisimo edo andien bat.┼

G. Certaco da Sacramentu Oliadrarna?

E. Yrur gauzataco.

G. Zoin dra?

E. Lena, guentceco vici gassto igarico mancha eta erreliquiac.
Bigarna, emateco indar arimari demonioaren tentacioen contra.
Yrurgarna, emateco osasuna corputzari¹³⁶ conveni bazayo.

G. Certaco da Sacramentu Ordenarna?

E. Consagratceco eta ordenatceco Elizaren ministro dignoac, nola baitra sacerdoteac, diaconoac eta subdiaconoac.

G. Certaco da Sacramentu Matrimonioarna?

E. Casatceco eta emateco casatuer gracia zoinequin vici hizan ten¹³⁷ alcarren artean baquequi eta az zayen¹³⁸ ume Cerualaco.

┼G. Eta ez drenac erdeten Jangoicoaren gracian, nola bear dra disponitu recibitceco arendaco?

E. Confesatuz.┼

Becatu capitalac ditzu zazpi.

• Lena, Sobervia.
• Bigarna, Avaricia.
• Yrurgarna, Lujuria.
• Laurgarna, Yra.
• Borzgarna¹³⁹, Gula.
• Seigarna, Invidia.
• Zazpigarna, Preza¹⁴⁰.

G. Ceren deitu itcie becatu capitalac zazpi curac zoin comunzqui deitcen baitra mortalac?

E. Deitcen ditzu capitalac, ceren baitra berce vicioen buru, iturri eta erroac bezala, zoin ayenganic sortcen baitra, eta deitcea mortalac ez tciaiztezu cuadratcen cain ongui, bada, anitz aldiz ez tzu baitcic venial.

G. Noiz dra mortalac?

E. Drenean Jangoicoaren eta progimoaren caritatearen contra.

G. Noiz dra caritatearen contra?

E. Ayengatic austen denean Jangoicoaren zomait mandamentu edo Elizarnic gauza gravean.

G. Cér da Sobervia?

E. Apetito desordenatu bat altcinatric izateco bercer.

G. Cér dá Avaricia?

E. Apetito desordenatu bat haciendarna.

G. Cér dá Lujuria?

E. Apetito desordenatu bat deleite ciquin eta carnalena.

G. Cér da Yra?

E. Apetito desordenatu bat venganzarna.

G. Cér da Gula?

E. Apetito desordenatu bat ssateco eta edateco.

G. Cér dá Ynvidia?

E. Apetito desordenatu bat bercen ontarzunarna.

G. Cér dá Preza?

E. Animuaren decaimentu bat¹⁴¹ ongui obratcean.

Zazpi vicio cuen contra baitzu zazpi virtute.

• Soberviaren contra, Humildadea.
• Avariciaren contra, Largueza.
• Lujuriaren contra, Castidadea.
• Yraren contra, Paciencia.
• Gularen contra, Templanza.
• Ynvidiaren contra, Caritatea.
• Prezaren contra, Diligencia.

Arimaren etsayac zointaric bear baitugu¹⁴² iesi eguin ditzu irur.

• Lena¹⁴³ zú, Mundua.
• Bigarna, Demonioa.
• Yrurgarna, Araguia.

G. Nola iesi eguiten da¹⁴⁴ Mundutic?

E. Bere pompa eta vanidaden menosprecioz¹⁴⁵.

G. Nola iesi eguiten da Demoniotic?

E. Oracioz eta humildadez.

G. Nola iesi eguiten da Araguitic?

E. Asperezaz, disciplinaz eta barurez; cau zu etsai andien duguna, ceren Araguia ez baitroquegu egoz guaurenganic¹⁴⁶, Mundua eta Demonioa bai.

Virtute teologalac ditzu irur.

Lena, Fedea. Bigarna, Esperanzara. Yrurgarna, Caritatea.
*G. Eta nola ez tugu faltatren obligaciola zoin baitugu eguiteco virtute cuen actoac?

E. Erzatuz devocio eta frecuenciarequin (justo dena bezala zoinai den cristioc ejecuta zan cala) Credoa, Aita gureara, eta erranez biotcez acto contricioarna.*

Virtute cardinalac ditzu laur.

Lena, Prudencia. Bigarna, Justicia. Yrurgarna, Fortaleza. Laurgarna, Templanza.

Sentido corporalac ditzu borz.

Lena, icustea beguiez. Bigarna, aitcea bearriez. Yrurgarna, gustatcea agoaz. Laurgarna, queru eguitea sudurrez. Borzgarna, onquitcea escuez.
G. Certaco eman zauzcun Jangoicoac sentidoac eta berce miembro guciac?

E. Cervitza guinzan guciez gauza gucietan.

Arimaren potenciac ditzu irur.

Memoria, entendamentua¹⁴⁷ eta vorondatea.
G. Certaco eman zaucun Jangoicoac memoriara?

E. Oritceco artaz eta bere beneficioez.

G. Certaco eman zaucun entendamentua?

E. Yzauteco gure Jauna eta pentsatceco aren baitan.

G. Certaco eman zaucun vorondatea?

E. Ones zagun suma bondade bezala, eta projimoa arengatic.

┼G. Eta cer gauza da gure arimara zoinenac¹⁴⁸ baitra potencia cuec?

E. Zu espiritu inmortal bat criatric Jangoicoac ezdeustaric bere imagen eta semejanzala.┼

Espiritu Sanduaren donac ditzu zazpi.

• Lena, don Sabiduriarna.
• Bigarna, don Entendamentuarna.
• Yrurgarna, don Consejuarna.
• Laurgarna, don Cienciarna.
• Borzgarna, don Fortalezarna.
• Seigarna, don Piedadearna.
• Zazpigarna, don Jangoicoaren Beldurrarna.

Espiritu Sanduaren frutuac ditzu amabi.

• Lena, Caritatea.
• Bigarna, Baquea.
• Yrurgarna, Longanimidadea.
• Laurgarna, Benignidadea.
• Borzgarna, Fedea.
• Seigarna, Continenciara.
• Zazpigarna, Gozoa.
• Zortcigarna, Pacienciara.
• Bedratcigarna, Bondadea.
• Amargarna, Mansedumbrea.
• Amecagarna, Modestiara.
• Amabigarna, Castidadea.

Bienaventuranzac ditzu amabi¹⁴⁹.

• 1. Bienaventuratu pobre espiritucoac, ceren ayena baita Ceruetaco reinoa.
• 2. Bienaventuratu mantsuac, ceren ayec poseitren baitie lurra.
• 3. Bienaventuratu near eguiten dienac, ceren urac izanen baitra consolatric.
• 4. Bienaventuratu dienac gose eta egarri justiciarna, ceren urac izanen baitra aseric.
• 5. Bienaventuratu misericordiosoac, ceren ayec erdietsien baitie misericordia.
• 6. Bienaventuratu biotz garbicoac, ceren ayec icusien baitie Jangoicoa.
• 7. Bienaventuratu¹⁵⁰ pacificoac, ceren urac izanen baitra deitric Jangoicoaren seme.
• 8. Bienaventuratu padecitcen dienac perseguicio justiciarengatic, ceren ayena baita Ceruetaco reinua¹⁵¹.

G. Cer erran dugu oray?

E. Zortci bienaventuranzac.

G. Cer gauza dra zortci bienaventuranza cuec?

E. Espiritu Sanduaren virtute eta donen obra obenenac.

G. Nor dra pobre espiritucoac?

E. Ez tienac nai honrac, ez abrastarzunac, ez orañic chiquinac.

G. Nor dra mantsuac?

E. Ez tienac ira, ez ta re orañic casic aren movimenturic.

G. Nola poseitren die lurra?

E. Beren ssabe bezala.

G. Nor dra near eguiten dienac?

E. Euzten ditienac placerac, orañic chiquinac.

G. Nor dra dienac gose eta egarri justiciarna?

E. Eguiten dienac deseyurequin beren obligatcioa gucian.

G. Nor dra misericordiosoac?

E. Aniz piadosoac orañic¹⁵² estrañoequin.

G. Nor dra biotz garbicoac?

E. Drenac guciz mortificatuac beren pasionetan.

G. Nor drá pacificoac?

E. Baquearen obrazaleac beren baitan eta bercen baitan.

G. Nor dra padecitcen dienac persiguicio¹⁵³ justiciarengatic?

E. Daudenac firme gucian, perseguitcen baitie ere.

G. Ceren cuec deitcen dra bienaventuranzac?

E. Ceren cuetan consistitcen baitu vici contaco eta berceco esperanzac.

┼G. Zomat dra novisimoac edo postrimeria guizonarnac?

E. Laur: hiltcea, juicioa, ifernua eta gloria.┼

┼G. Cér da hiltcea?

E. Separatcea arimara corputzetic.┼

┼G. Cer da juicioa?

E. Contu eman bear duguna Jangoicoari guaren¹⁵⁴ obra onez eta gaistoez.┼

┼G. Zomat juicio drá?

E. Bida: particular eta universal.┼

┼G. Noiz eguiten da juicio particularra¹⁵⁵?

E. Guizona hil ta bereala.

┼G. Eta universala?

E. Verificatren zu munduaren finean edo acabacioan Josafateco vallean, araguiaren resucitacioaren ondorean.┼

┼G. Nora faten dra hiltcen drenen arimac?

E. Hiltcen badra Jangoicoaren gracian eta ez badie purgatcecoric, faten tzu Ceruala; hiltcen badra Jangoicoaren gracian eta badie cer purga, Purgatorioala; hiltcen badra becatu mortalean, Yfernuala; hiltcen badra¹⁵⁶ arracioaren usua beño len eta ez badaude bateatric, Limbuala.┼

┼G. Cer da Yfernua?

E. Zu lecu bat lurraren centroan, zoin Jangoicoac baitauca destinatric gasstoen gaztigutaco.┼

┼G. Zomat¹⁵⁷ pena padecitcen tie condenatuec Yfernuan?

E. Bida: pena dañoarna eta pena sentidoarna.┼

┼G. Cér da pena dañoarna?

E. Privacio beticoa¹⁵⁸ Jangoicoaren vistatic edo icustetic berce vician.┼

┼G. Eta sentidoarna?

E. Yfernuco suac tormentu horroroso ematen duena condenatuer.┼

┼G. Cer penac padecitcen dra Limbuan?

E. Dañuarna bacarric.┼

G. Cer da Purgatorioa?

E. Zu lecu edo estado bat non purificatcen baitra arima hiltcen drenenac gracian, zor hizanez orañic beren culpengatic zomait pena.┼

┼G. Cer pena padecitcen die Purgatorioan?

E. Padecitcen cie temporalqui Jangoicoaren ez icustearen penara, eta bercealde, sufritcen tcie tormentu horrorosoac, baya resignacio eta conformidade admirable edo maravillosoarequin.┼

┼G. Badrozquegua alivia purgatorioco arimac beren penetan?

E. Bai, Aita; aplicatuz ayer indulgenciac eta mecen sufragioac eta berce gañalaco obra onac.┼

┼G. Cer dá gloria¹⁵⁹?

E. Zu bienaventuranza eternoa, zoinec consistitcen baitu icustean eta gozatcean Jangoicoaz eternidade gucian Sanduen compañan.┼

┼G. Nola conseguitren da salvacioa eta gloriara?

E. Guardatuz Mandamentu Sanduac.┼

Confesioa.

Ni becataria confesatcen uzu Jangoico guciz poderosoari, bienaventuratu beti virgen Mariari, bienaventuratu San Miguel Arcangelari, San Juan Bautistari, sandu Apostoler San Pedro eta San Pablori, Sandu gucier, eta zuri Aita, eguin dutala¹⁶⁰ becatu gravequi pentsamenduaz, itcez eta obraz; nore culpaz, nore culpaz, nore culpa arras andiaz. Cainbercegatic niozu otoyez bienaventuratu beti Virgen Mariari, bienaventuratu S<a>n Miguel Arcangelari, S<a>n Juan Bautistari, Sandu Apostoler San Pedro eta San Pablo, sandu gucier, eta zuri Aita espirituala, otoi eguin zazun enegatic Jangoico gure Jaunari.

Acto contricionearna.

Jesucristo ene Jauna, Jangoico eta guizon eguiazcoa, ene criadore eta redentorea, izanaz zú nor zrena eta ceren onesten baitcitut gauza gucien gañetic, pesáre dizut nore biotz guciaz zure ofendituaz eta proponitcen zut firmequi ez bein ere gueago becatu eguitea, confesatcea, cumplitcea penitenciara zoin izan daquidan imponitric eta apartatcea zure ofenditceco ocasio gucietaric; ofrecitcen dauzut nore vicia, obra eta trabajuac nore becatuen satisfacciotan, eta confiatcen zut zure bondade¹⁶¹ divino eta misericordia infinitoan parcatren daztazula zure odol preciosisimoaren merito¹⁶², pasio eta hiltcearengatic, eta emanen dadazula gracia emendatceco eta perseveratceco zure cervitzu sanduan nore viciaren finealaño. Amen.

*Mayaren benedicacioa edo bendicioa.

Ene Jaun Jangoicoa, eman zazu bendicioa guri eta alimentuari zoin oray artren baitugu, mantena guiten¹⁶³ zure cervitzu sanduan. Amen. Aita gurea, etc.*

*Gracien ematea bazcariaren ondorean.

Graciac ematen dauzquizugu, Jauna, alimentuaz zoin eman baitaucuzu; eguin dazaicuzu esquer cervitza dazaicun onguiz. Amen. Aita gurea, etc.*

*Oracio llabur ofrecitceco goicetic Jangoicoaren honra eta gloriataco eguneco obra guciac.

Nic ematen dauzquitzut graciac, ene Jangoicoa, beneficio guciengatic zoin zure escu generosotic recibitu baititut, eta particularqui eutciaz ellegatzra egun contra zointan zure honra eta gloriataco ofrecitcen dauzquizut nore pentsamendu, itz eta obra guciac, Jesucristoren odol eta meritoequin; eta firmequi proponitcen zut zure graciarequin ez zure ofenditcea bereon¹⁶⁴. Socorra nazazu bada, Jauna, zuauren ausilioez practica zquidan cala Jesucristoren merito, bere Ama Santisimarnen eta Sandu gucienengatic. Amen.*

Oracio Sudario Sanducoarna.

Jaun Jangoico zoinec eutci baitcinaucun zure¹⁶⁵ pasioaren señalea Mandre Sanduan, zointan izan baitcen estaliric zure corputz santisimoa izan cintzanean Josefez erauntsiric curutcetic; concedi dazaicuzu, Jaun arras piadosoa, zure hiltce eta obiarengatic izan guiten ermanic Resurreccioaren gloriala, non vici baitzra eta reinatcen baitzu¹⁶⁶ Jangoico¹⁶⁷ Aitarequin, Espiritu Sanduaren unidadean, Jangoico sigloen siglo gucietan.

Acto llabur Fede, Esperanza eta Caritatearnac¹⁶⁸.

Acto Fedearna.

Ginesten zut firmequi dela Jangoico bat bacarric, remunerazale¹⁶⁹ sobrenatural, zoinec premiatcen baitu onac eta gaztigatcen gasstoac. Ginesten zut Trinitate Santisimoaren misterioan, Aita, Semea eta Espiritu Sandua, irur Persona distinta eta Jangoico bat bacarric eguiazcoa. Ginesten zut Jangoicoaren Semearen Encarnacioaren misterioan, eguin zela Guizon Purisima Maria beti Virgenaren entrañetan Espiritu Sanduaren obraz, gure redimitceco eta salvatceco Pasio eta Hiltce arras precioso Jesucristo berarnaz, Jangoico eguiazco eta Guizon eguiazco, zoin resucitatu baitcen¹⁷⁰ eta diozu Ceruan eta Aldareco Sacramentu Santisimoan. Ginesten zut Ama Sandu Elizac ginesten duen gucia eta manatcen duena ginesteco, ceren revelatu baitu gucia Jangoicoac, zoin baita lembicico eguiara, zoinec¹⁷¹ ez baitroque engaña eta éz ta re izan engañatric.

Acto Esperanzarna.

Esperatcen zut Jangoico Guciz poderosoa baitan, eta cervitzatcen dacotalaric, lagundric graciaz¹⁷², bear dadala parcatu eta bear nuela salvatu bere bondade¹⁷³ eta misericordia infinitoarengatic eta Jesucristo gure Jaunaren meritoengatic.

Acto Caritatearna.

Onesten zut Jangoicoa gauza guciez gañetic, izanaz nor dena, bere bondade infinitoagatic; eta onesten zut projimoa niaur bezala, ceren baita Jangoicoaren criatura eguinic bere imagen eta semejanzala. Parcatcen diabezut biotcez nore etsai gucier eta deseatcen diabezut ongui gucia, eta ez onetsiaz bear nuena bezala Jangoico bat cain ona, erraten zut, Jauna, pesáre dutala.
Benedicto XIV conceditu ztuen indulgenciac fiel gucier zoinec erzatcen baitie devociorequin eta beren biotceco fondotic acto fede, esperanza eta caritatearnac.

• 1º Zazpi urte eta zazpi cuarentenaren indulgencia aldi bacocharendaco.
• 2º Indulgencia plenaria aldi batez ilabetean erraten tienendaco¹⁷⁴ ilabeteco egun guciez; cau al hizanen cie irabatci zoinai den egunez, beren elecioari¹⁷⁵, non eta sinceroqui arrepentitric, eta confesatu eta comecatu ondorean, galdin zayen Jangoicoari segun Elizaren intencioac.
• 3º Berce indulgencia plenaria bat hiltcearen tenorean cayen guciendaco zoinec eguin zquien acto berac devociorequin, animu arrepentituarequin, eta posible bada, confesatu eta comecatu ondorean. Indulgencia cuec ditzu aplica daitequenac purgatorioco arimengatic; ez tzu¹⁷⁶ necesario atenitcea edo sujetatcea formula determinatuala; bacochac dioquezu elegi fórmula gueago agradatcen zayona, non eta espresa zquien claridaderequin irur virtute teologal gucien motivoac.